Veerkracht en burn-out
stress

Correlatie tussen veerkracht en burn-out...

De oudste dochter van Dominieke, Maartje Du Pont, deed tijdens haar journalistieke opleiding een literatuurstudie m.b.t. veerkracht en burn-out. Ik laat u graag even meelezen...


De laatste jaren worden er steeds meer gevallen van burn-out vastgesteld.

Ondertussen zijn er ook al veel onderzoeken naar burn-out gevoerd en zijn er talloze artikels over verschenen. Tevens zijn er ook verschillende misvattingen over burn-out ontstaan. Maar hoe komt het nu dat de ene persoon sneller last heeft van een burn-out dan de andere? Kunnen sommige personen meer aan dan andere en botsen ze daarom minder snel op hun ‘grenzen’? De oorzaken van burn-out zijn legio en de oplossing kan voor iedere persoon anders zijn. Daarom is het zeer moeilijk om deze aspecten in kaart te brengen en na te gaan. Het kan daarentegen wel interessant zijn om na te gaan hoe iemand met zo een tegenslag als burn-out omgaat. Om dat na te gaan, moeten we ons beroepen op de veerkracht van een persoon. In deze literatuurstudie wil ik dan ook graag nagaan of er een correlatie is tussen veerkracht en burn-out. Hierbij stel ik me de volgende vragen: ‘Is er een relatie tussen veerkracht en (de kans op een) burn-out?’, ‘Komt burn-out enkel of sneller voor bij mensen met een lage veerkracht?’, ‘Is er een relatie tussen de veerkracht van een persoon en de mate waarin die persoon zijn job belastend vindt?’ of ‘Gaan veerkrachtige mensen eerder stoppen met hun job, wanneer het hun teveel wordt?’


Om de correlatie tussen veerkracht en burn-out te bestuderen, moeten de twee termen afzonderlijk gedefinieerd worden. Neuropsycholoog Michael Portzky beschouwt veerkracht als de persoonlijkheidstrek die gaat bepalen hoeveel impact stress of tegenslagen je in je leven gaat hebben. Hij insinueert daarmee niet dat mensen met een hogere veerkracht onfeilbare robotten zijn, omdat zij normaal gezien minder impact zullen ondervinden van die tegenslagen. Integendeel, na een verlies of een zware tegenslag kan ook een persoon met hogere veerkracht een slag van de hamer krijgen, alleen zullen zij sneller de draad weer kunnen opnemen, stelt neuropsycholoog Portzky.


Hij staaft zijn hypothese met een voorbeeld: wanneer een man telefoon krijgt dat zijn huis en daarmee ook zijn zelfstandige zaak zijn afgebrand en dat daarbij zijn vrouw en kind om het leven gekomen zijn, dan is het logisch dat die persoon zich moet laten opnemen in de psychiatrie. Dat is geen teken van lage veerkracht, want die persoon stond na twee jaar opnieuw overeind. (Portzky, 2015)


Ook het begrip burn-out kent vele definities.

In het tijdschrift voor huisartsen begrenst men het begrip als volgt: “In de geestelijke gezondheidszorg staat de term burn-out voor een eindstadium van uitputting dat arbeid- of werkgerelateerd is en zich op drie verschillende domeinen manifesteert: vermoeidheid/ emotionele uitputting, depersonalisatie (cynisme), twijfelen aan eigen kunnen/ verminderde persoonlijke bekwaamheid.” (E. Boydens; I. Pauwels; R. Roland; S. Anthierens; T. Daeseleire; T. Declercq, 2012, P. 41). Portzky, een Belgische neuropsycholoog, omschrijft het begrip  burn-out gelijkaardig.


Is er nu een link tussen veerkracht en burn-out?

Volgens Michael Portzy is dat absoluut het geval. Hij ontwikkelde de VK+ (veerkracht plus meetschaal), waarmee hij zelf wetenschappelijk onderzoek deed. Hij ging langs bij 80 leerkrachten en 250 verpleegkundigen, twee van de drie beroepen met de hoogste burn-outcijfers. Behalve zijn veerkrachtschaal, gebruikte hij ook de UBOS. De UBOS is de ‘Utrechtse burn-outschaal’, waarbij de drie dimensies van burn-out voorkomen.

Dit zijn de drie verschillende aspecten van burn-out, die ze onderscheiden: emotionele uitputting, depersonalisatie en verminderde, persoonlijke bekwaamheid.


Is er een correlatie tussen veerkracht en burn-out?

De resultaten die Michael Portzky verkreeg, gaven een zeer hoge correlatie tussen veerkracht en de verschillende domeinen van burn-out.

Ten eerste is er een negatieve correlatie tussen veerkracht en emotionele uitputting. Daarnaast is er ook een negatieve correlatie tussen veerkracht en depersonalisatie, maar er is wel een positieve correlatie tussen veerkracht en de persoonlijke competentie. Wat wil dat nu concreet zeggen? Hoe hoger de veerkracht van een persoon is, hoe minder hij/zij gevoelens van emotionele uitputting en depersonalisatie zal voelen en hoe beter die persoon zijn bekwaamheid of competenties kan inschatten. Michael Portzky vergelijkt hierbij de werknemers met een lage veerkrachtscore met de kanaries in de koolmijnen. De werknemers met een lage veerkracht geven aan wanneer het op het werk fout loopt op vlak van sfeer of werkomstandigheden. Als die personen sneller ziekteverlof nemen dan anders of aangeven dat zij naar een andere afdeling willen, dan is er iets niet pluis. Dan is het aan de werkgever om de situatie aan te pakken, zodat ook de werknemers met een hogere veerkrachtscore er niet onder door gaan. Hiermee toont neuropsycholoog, Michael Portzky, aan  dat een veerkrachtmeting op het werk bepaalde zaken kan aantonen, zoals wie van de werknemers nood heeft aan meer ondersteuning en dergelijke. (Portzky, 2015)


Ook Elke Geraerts bevestigt dat er wel degelijk een correlatie is tussen veerkracht en burn-out.

Zij is doctor in de psychologie, medeoprichter van Better Minds At Work en auteur van Mentaal Kapitaal. Ze probeert samen met haar collega Pia Buysse de veerkracht van werknemers te versterken. In haar boek Mentaal Kapitaal geeft ze tips om de mentale veerkracht uit te breiden. Dat is van groot belang volgens haar: “Aangezien de burn-outepidemie ongekende vormen aanneemt, moet er wat gebeuren. Ik denk dat de oplossing ligt in mentale veerkracht: hoe groter je weerbaarheid, hoe beter je beschermd bent tegen stress, burn-out en andere mentale problemen.” (Geraerts, 2015, p. 5).

In het magazine voor psychologie geeft Elke Geraerts ook aan dat het verbeteren van je veerkracht niet enkel voordelig is voor de job die je uitoefent, maar ook voor jezelf. Volgens haar is dat de belangrijkste reden om te werken aan je veerkracht. (De Gendt, 2015)


Komt burn-out nu enkel of sneller voor bij mensen met een lage veerkrachtscore?

Michael Portzky geeft onmiddellijk aan dat dit één van de grootste misverstanden is wat betreft burn-out. In tegenstelling tot mensen met een lage veerkracht, hebben mensen met een hogere veerkrachtscore meestal hun grenzen nooit (h)erkend, want ze zijn steeds blijven doorgaan. Wanneer ze dus een burn-out krijgen, komt dat meestal nog harder aan. Hier  vloeit automatisch de volgende vraag uit: “Vanuit welke motivatie blijven die mensen steeds maar doorgaan?”. Portzky onderscheidt hierbij enkele types. Zo kan een persoon een ‘streberig’ type zijn, iemand die de eer naar zich toe wil trekken en om bepaalde redenen niets wil delegeren. In tegenstelling tot het eerste geval, kan het ook  net andersom zijn. Zo zijn er mensen die heel veel last hebben van faalangst en die dat proberen te verbergen achter perfectionisme, daarom leggen ze de lat steeds hoger, met alle gevolgen van dien. (Portzky, 2015)



Is er een relatie tussen de veerkracht van een persoon en de mate waarin een persoon zijn job belastend vindt?

Tijdens zijn onderzoek heeft neuropsycholoog Portzky geen verband gevonden tussen de veerkracht van een persoon en de mate waarin hij/zij zijn job belastend of inspannend vindt. Naar zijn mening is het verleidelijk om te denken dat mensen met een lage veerkracht sneller zullen klagen over hun job, aangezien ze die waarschijnlijk zwaarder vinden. Aangezien er geen verband is gevonden, valt er te concluderen dat mensen met een hogere veerkrachtscore hun werk even belastend zullen vinden en er dus ook over zullen klagen. Het verschil zit hem in het feit dat de personen met een hogere veerkrachtscore langer zullen doorgaan. (Portzky, 2015)


Volgens Portzky hangt de mate waarin iemand zijn job belastend vindt, niet samen met veerkracht, maar wel met andere persoonlijkheidskenmerken.

Enkele van die persoonlijkheidskenmerken kunnen extravert versus introvert, de aard van het werk, toevalsfactoren (bv. het weer) of demografische factoren (bv. de eigen leeftijd) zijn. (Portzky, 2015)


Gaan veerkrachtige mensen eerder stoppen met hun job, wanneer het hun teveel wordt? Anton Stellamans, een oplossingsgerichte coach, trainer, spreker en consultant, formuleert het als volgt: “Veerkrachtige personen zullen een tegenslag na een tijd als een kans gaan zien, een kans om andere talenten aan te spreken of om die oude droom om een creatievere job te beoefenen waar te maken.” (Claeys, 2012)


Volgens Michael Portzky is er wel degelijk een relatie tussen de veerkrachtscore van een persoon en de mate waarin die persoon de overstap zal maken naar een andere job.

Hij bevestigt dat hoe hoger de veerkrachtscore van een persoon is, hoe sneller die persoon geneigd zal zijn om te veranderen. Het komt er dus op neer dat mensen met een lagere veerkrachtscore langer in een bepaalde job blijven, die ze eigenlijk beu zijn. Daardoor is het risico op een burn-out bij die personen nog hoger. Verschillende studies tonen aan dat er een hoge veerkrachtscore te meten was bij dakloze kinderen die waren weggelopen van huis. Dat zijn geen laagveerkrachtige personen die het niet meer aankonden thuis, maar net heel veerkrachtige personen die de stap durfden te zetten. (Portzky, 2015)


We kunnen dus concluderen dat er op verschillende vlakken een correlatie te vinden is tussen burn-out en veerkracht.

Die correlatie uit zich op verschillende vlakken. Ten eerste zullen mensen met een

hogere veerkrachtscore over het algemeen minder snel gevoelens van emotionele uitputting voelen

en ze zullen hun eigen capaciteiten beter kunnen inschatten. Doordat ze een natuurlijke

weerbaarheid hebben of opgebouwd hebben, kunnen ze zich beter verweren tegen allerlei

tegenslagen, zoals burn-out. Opgelet, dit wil niet zeggen dat een burn-out enkel kan voorkomen bij

mensen met een lage veerkrachtscore.

Het kan dus interessant zijn om je (mentale) veerkracht te vergroten. Er zijn verschillende manieren

om dat te doen, maar die zijn niet besproken in deze literatuurstudie. Door je veerkracht te

vergroten, is de kans op een burn-out of een andere tegenslag een heel stuk kleiner. Volgens

verschillende (neuro)psychologen loont investeren in je veerkracht dus zeker de moeite.


Maartje Du Pont


Referentielijst


[1] Portzky, M. (2015). Veerkracht, onze natuurlijke weerstand tegen stress. Tielt, België: Witsand.


[2] Smedts, S. (2016, 28 januari). Veel managers verbranden energie. Trends, 45(3), 72.


[3] Geraerts, E. (2015). Mentaal kapitaal (3e ed.). Tielt, België: Lannoo.


[4] Roland, R., Declercq, T., Anthierens, S., Boydens, E., Daseleire, T., & Pauwels, L. (2012). Help, ik zit erdoor! Over stress, surmenage en burnout – deel 1. Huisarts nu, 41, 1-5.


[5] De Gendt, T. (2015, november). 'Burn-out is een kans die je moet grijpen'. Psychologies magazine, pp. 84-91.


[6] Claeys, L. (2012, september). Vergroot je veerkracht en ga makkelijker om met tegenslagen. Geraadpleegd van http://www.goedgevoel.be/gg/nl/11/Psychologie/article/detail/1559848/2013/01/09/Vergroot-je-veerkracht-en-ga-makkelijker-om-met-tegenslagen.dhtml